GİRİŞİMCİLİK VE GİRİŞİLİMCİLİKTE BAŞARIYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Girişimci kavramı farklı mesleklere göre, ülkelere ve bakış açılarına göre çeşitli şekillerde ifade edilebilmektedir. Bu ifadelere örnek olarak; ekonomistlere göre girişimci kavramı, kaynakları verimli kullanabilme şartı ile üretim unsurlarının belirlenmesinde görevini yerine getirip, üretim yapan ve sonucunda para kazanan kişi olarak tanımlanmaktadır. Bir iş adamı için girişimci, hırslı, tutkulu, iyi bir rakip potansiyeline sahip, gözü kara bir yatırımcı konumunda olabilen, bir işbirlikçi veya müşteridir. Bir ticaret adamına göre girişimci, rekabet ederek para kazanabilen, risk almaktan korkmayan, yatırım yapan kişidir. Bir psikoloğun gözünden girişimci, bir şeyi denemek isteyen, sahip olmak isteyen, ulaşmak için uğraşan, diğerlerinin sahip olduğu gücü paylaşmayı arzulayan, yüksek motiveye sahip kişidir. Girişimciler, bir ülkenin ekonomik ve ticari açıdan kalkınma dinomosunu üstlenen ve gelişimine katkıda bulunan kişilerdir. Bulunduğu ülkenin gelişimine katkıda bulunarak refah bir hayata ulaşılmaya yardım eden kişilerdir. Kurdukları işletmeler sayesinde birçok insana iş imkanı tanırlar. Bu sayede işsizlik ve fakirlik düzeyi azalmaya başlar. Girişimciler ülkenin ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetleri elde etmek için çalışan ve çabalayan kişilerdir. Girişimciler kendilerine çevrelerine kattıklarının yanında hem ticari yönden hem de ülkelerine katkıda bulunmaktadırlar. Örnek vermek gerekirse gıda sektörü üzerinden Sabri Ülkeri’in kurduğu “Ülker” markasını verebiliriz. Ülker Türkiye’de doğmuş bir besin şirketidir. Çok çeşitli paketlenmiş gıdaları ile kısa sürede tüm Türkiye tarafından tanınmış, desteklenmiş ve beğenilmiş bir markadır. 1974 yılında ilk ihracatını Ortadoğu pazarlarına 200.000 bisküvi satarak dünyaya açılmanın ilk adımlarını atmıştır. Zamanla daha da ilerleyerek 2016 yılında Pladis şirketi bisküvi, kek, çikolata ve sakız üretimi yapan şriketleri bir araya toplama kararı aldı. Bu şirketler arasında Godiva ve McVitie’s markalarının yanında Ülker de yerini aldı. Bir girişimci sayesinde (Sabri Ülker) bir Türk markası dünya çapında kendinden söz ettirdi. Damak tadımızdan, gıda sektöründeki başarımıza kadar büyük bir kanıt niteliğine gelen Ülker markası zamanla Godiva markasını da bünyesine aldı ve kendini geliştirmeye devam etti. Büyümesi beraberinde birçok iş imkanını yanında getirdi. Fabrikalarda ve ham madde üretiminde çeşitli işçi açıkları oldu ve bu Türk milletine yarar getirdi. Ülke ekonomisine bu şekilde destek olan Ülker markası fakirlikte azalmaya da neden olmuştur. Ayrıca Ülker, çikolata ve benzeri gıdaların pahalı olduğunu düşünen insanlara bunun bir yanlış olduğunu ürünleri makul ve her sınıftan insanın alabileceği fiyata satışa çıkartarak göstermiştir. Girişimciler ekonominin en önemli noktasındadır. Bu önemin temel sebebi; girişimciliğin psikolojik, ekonomik, teknolojik ve sosyal değişim ve ilerlemenin ana noktası olmasıdır. Girişimciliğin farklı kaynaklara göre tanımları:

Girişimcinin yöneticiden farklı olarak işletmenin karşılaştığı kar ve zarar sorumluluğunu direkt üstlenmekte oluşudur. Schumpeter'e göre girişimcinin fonksiyonu, yeni bir buluş yaparak veya yeni bir mal üreterek, hatta eski bir ürünü yeni yöntemlerle üretmek suretiyle üretim süresince reform ve yenilik yaratmaktadır. Girişimcilik kavramı kişinin özellikleriyle tanımlanmaktadır. Belirtilen tanımlarda da kişinin yetenekleri ve kişisel özellikleri ön plandadır. Yine bu tanımlara örnek olarak başka bir deyişle girişimcilik, yaratıcı düşünerek insiyatif alabilen, içinde bulunduğu durumu elindeki kaynakları kullanarak faydaya dönüştürebilen, riskleri göz önünde bulundurarak başarısızlığı göze alan kişidir. Başarılı bir girişimci olmak bazı unsurların sağlanması ile sağlanmaktadır:

→ Yüksek başarı güdüsüne sahip olma

→ Risk üstlenebilme yeteneğine sahip olma

→ Amaca odaklanabilme

→ Yaratıcı düşünebilme kabiliyetine sahip olma

→ Etkili iletişim kurabilme

→ Teknik konularda yetenekli olabilme Başarılı bir girişimciyi incelediğimizde karşımıza hemen hemen aynı sonuçlar çıkmaktadır.

Genel değerlendirme yapıldığında; sorumluluklarının farkında olan ve buna göre davranan, risk alarak pes etmeden başarıya ulaşmak isteyen, enerji kaybı yaşamayan, ileri görüşlü, vizyonunu gerçeğe dönüştürebilen, başarı isteği paradan daha kuvvetli olan, değişimlere açık ve değişimlere karşı yönetim kabileyi olan insanlar başarılı girişimci olma yolunda ilerlemektedirler. Başarılı girişimcilerin özellikleri türetildikçe artacak şekildedir. Girişimcilik, doğuştan gelen özelliklerle beraber kişinin çeşitli faktörler tarafından etkilenmesi ve yönlendirilmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Başarılı girişimciler belirtilen özelliklere ulaşmak için özel bir çaba göstermemektedirler. En azından her unsur için çaba gösterilmemektedir. Kişinin doğduğu andan bulunduğu ana kadar yaşadıkları ve hayat şartları kişinin özelliklerini belirlemektedir. Bu özellikler de kişinin başarılı bir girişimci olup olmayacağını %100 olmamakla beraber yüksek oranda belirlemektedir. Kişinin aileis, arkadaşları, bulunduğu toplumsal çevresi, imkanların el verdiği kadar kullanılabilen teknoloji durumu gibi birçpok faktör kişiyi etkilemektedir. Bu faktörlere dahil olarak kişinin kişiliğini oluşturan ve etkileyen sosyo-psikolojik durumlar, kalıtımsal ve fizyolojik tüm unsurlar kişinin girişimcilik üzerinde çizdiği yolu etkilemektedir. Bazı insanlar kendilerinde fark ettikleri yeteneklerine bağlı olarak girişimci olma yolunda ilerlemek istemektedirler. Onlar için girişimci olmanın birçok nedeni bulunmaktadır. Bir onlar için değil herkes için girişimci olma nedenleri bulunmaktadır. Bu faktörlerden birkaçı şu şekildedir:

→ Kendi işinin patronu olmak isteyerek, başkalarından emir almak istememesi. Yeteneklerini kullanarak kişinin kendi başarısını ortaya koyma isteği buna neden olmaktadır. Özgürleşmek istemek ve kendini mutlu edecek şekilde iş hayatını ilerletmek de bu nedenlerden biridir.

→ Kişide hayallerini kendi şirketini, işini kurarak gerçekleştirme istediğinin bulunması. Kendi işinde çalışarak sahip olduğu potansiyeli tam verimde kullanacağını hissetmesi ve ona göre davranması buna sebebiyet vermektedir.

→ Kişinin tanınır olma isteğinin var olması. Prestij kazanma ve yaptıklarıyla toplumda ses getirme isteği de buna dahildir.

→ Kişinin kazanmak isteği paranın yüksek miktarlarda olması ve ferah bir hayat yaşama isteği duyması.

→ Kişi kimsenin göremediği ya da fark edemediği bir eksikliği görmüş ve fark etmişse, kendi işini kurup bunu açığa çıkartmak isteyecektir. Bu da girişimci olma nedenlerinden birisi sayılmaktadır.

Girişimciliğe etki eden faktörler vardır. Bu faktörler kişinin başarısını etkileyen faktörlerle beraber birleşmiş faktörlerdir. Girişimciliğe etki eden faktörleri Hisrich açıklamıştır. Bu açıklama şu şekildedir:

• Aile: her konuda olduğu gibi girişimcilik konusunda da ve bu konuda başarılı olunabileceği ihtimali aileden geçmektedir. Doğulan andan bugüne kadar yaşanılan ailevi tüm olaylar ve öğrenilen davranışlar kişiyi etkilemektedir. Ailenin uğraştığı iş kişinin ufkunu açmakla beraber ticarete olan bakış açısını kısıtlayabilir etkide olabilmektedir. Ailede girişimci birinin bulunması kişinin önünü aydınlatmasında önemli bir rol oynamaktadır.

• Eğitim: girişimci kişilerin yaşadıkları sorunları çözmede en önemli etken alınan eğitimdir. Girişimci olmak için resmi bir ihtiyaç duyulmamaktadır fakat konuda herhangi bir eğitim almış kişinin sorunu çözme ve başarı düzeyleriyle, eğitim almamış bir kişinin sorun çözme yeteneği ve başarısı aynı olmayacaktır. Kadın erkek fark etmeksizin her girişimcinin finansal, planlama, pazarlama ve yönetimle alakalı eğitim alması gerekmektedir. Ayrıca bu eğitime dahil olarak kişinin kendini ifade etmede güçlük çekmemesi, iletişiminin kuvvetli olması gerekmektedir.

• Kişisel değerler: kişinin yaşamı boyunca öğrendiği ve sahip olduğu değerler bütünüdür. Saygı ve karakteri ortaya çıkartan konuları kapsayan bir faktördür. Başarılı girişimciler, sağlam karakterlere sahiptir. Bu faktör bünyesinde sosyo-kültürel faktörlerini, sosyal sınıf faktörünü ve coğrafi faktörleri de barındırmaktadır.

• Yaş: girişimcilik ve yaş arasında büyük ilişkilerin bulunduğu çeşitli çalışmalar ile belirtilmiştir. Girişimcilikte en verim alınabilecek yaş aralığı 22-25 yaş aralığı olduğu ortaya koyulmuştur. Bu yaş aralığı dışında da girişimci olunabileceği bilinmektedir fakat yüksek bir enerjiye ve finansal bir desteğe ihtiyaç duyulmaktadır.

• İş tecrübesi:birçok alanda uzmanlığa sahip olmak büyük bir avantajdır. Girişimcilikte de uzmanlaşmış ve tecrübe edinmiş insanlar başarılarıyla kendinden söz ettirmektedirler. Özellikle finansal konularda örneğin sermaye gibi konularda tecrübeli olmak diğer girişimcilere oranla önemli bir fark atmaya yardımcı olmaktadır. Tecrübe; dağıtım, hizmet ve ürün geliştirme konularında başarı sağlayabildiği gibi pazar konusunda da edinilen bilgilerle neyin, nasıl ve nerede pazara sunulması gerektiği hakkında sağlam bilgilere ulaşılmayı sağlamaktadır.

• Rol modelleri: girişimcilik konusunda büyük bir önem sahip olan rol model konusu kişinin hedeflerini belirlemesine ve başarı düzeyinin artmasına yardımcı olmaktadır. Kişi kendi yakın çevresinden veya gündemden birini seçer ve onu örnek alarak başarı adımlarını çıkmaya başlar. Büyük bir destek sisteminin oluşmasına yardımcı olmaktadır.

• Gensel ve yapısal faktörler: birçok davranışın temelinde kalıtım yatmaktadır. Kişiden kişiye değişiklik gösterse de bazı kişilerin kişiliğini etkileyen unsurlardan biridir. Girişimcilerin karakter oluşumunda ve psikolojik yapılarının oluşmasında önemli bir faktör olarak bilinmektedir.

Girişimci kişilik yapısı, girişimciyi diğer kişilerden ayıran özelliklere sahiptir. Girişimciler iş hayatında karşılaşılan zorluklara karşı dayanabilecek azimli kişilerdir. Girişimciliğe başlayan kişiler yüksek motivasyonlu, kendine güvenen, yüksek bir başarma arzusuna sahip, analitik düşünme yeteneğine sahip kişilerdir. Kişilerinin en belirgin özelliği risk alma eğilimlerinin oluşudur. Sosyal, psikolojik ve finansal olarak risk almak girişimciliğin bir parçasıdır. Girişimciler ülkelerine de çok büyük faydalarda bulunmaktadırlar. Ülkedeki işsizliğin ve fakirlik düzeyinin azalmasında girişimcilerin rolü büyüktür. Girişimci ileri görüşlüdür ve bu özelliği sayesinde işlerinin geleceğini tahmin ederek buna göre bir yol haritası çizmektedir. Girişimci tehlikeden kaçmayarak yenilerek açık olup korkmadan deneyebilen kişidir. Cesaretleri her zamana vardır. Başarmaya karşı büyük arzular beslerler. Kendi çabaları sonucunda başarıyı elde edebilmek onların en büyük zevklerindendir. Bu şekilde daha da motive olur ve başarma istekleri artar. Başarılı girişimciler, kendine inançları tam olan kişilerdir. Yaşadıkları başarı veya başarısızlıkları kadere değil tamamen kendi yaptıkları ve yaşadıklarına bağlı gerçekleştiğini bilirler. Başarılı bir girişimci olma yolunda ilerleyen kişilerin bazı unsurlara uyması gerekmektedir. Kişinin doğuşundan bu güne kadar aldığı eğitimden yaşadığı aile ortamına, bulunduğu çevreden kişisel davranış ve değerlerine kadar birçok faktör kişinin başarısını etkilemektedir.

KAYNAKÇA

• Ülker,“Ülker’in Tarihçesi”, 20.11.2020, ulker.com.tr/tr/ulkerle-tanisin/tarihcemiz.

• Yrd. Doç. Dr. Recep KILIÇ, Yrd. Doç. Dr. Belma KEKLİK, Nevzat ÇALIŞ, “Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma: Bandırma İİBF İşletme Bölümü Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Fakülte Dergisi, 2012, cilt:17, sayı:2, ss:423-435.

• Nazan YELKİKALAN, “Başarılı Girişimcilikte Cinsiyetin Rolü: Kadın Girişimciler”, ÇOMU Biga İİBF İşletme Bölümü.

• Yrd. Doç. Dr. Veysel AĞCA, Öğr. Gör. Durmuş YÖRÜK, “Bağımsız Girişimcilik ve İç Girişimcilik Arasındaki Farklar: Kavramsal Bir Çerçeve”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, Cilt: 8, Sayı:2, 2006.

• Öznur BOZKURT, “Girişimcilik Eğiliminde Kişilik Özelliklerinin Önemi”, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.